وضعیت قرمز برای خانواده تئاتر

وضعیت اجرای نمایش‌ها هر روز پیچیده‌تر می‌شود. بیشتر گروه‌ها به‌خاطر نبود تماشاگر منتظر هستند تا نمایش‌های خود را در شرایط بهتر روی صحنه ببرند و برخی از گروه‌ها هم صلاح نمی‌دانند در این موقعیت اجرا داشته باشند. عدم‌اجرای نمایش‌ها و بیکاری بسیاری از هنرمندان تئاتر در حوزه‌های مختلف باعث شده که فشار اقتصادی بیشتر از همیشه باشد. حالا از حمایت مادی خبری نیست و وضعیت اقتصادی این روزها هم بیشترین فشار را به گروه‌های نمایشی و سالن‌دارها وارد می‌آورد، اما در این میان گروه‌هایی هم هستند که نمایش خود را تحت هر شرایطی اجرا می‌کنند؛ گروه‌هایی که معتقدند نباید چراغ تئاتر خاموش باشد؛ چراکه این خاموشی هم لطمه بزرگ اقتصادی به تئاتر وارد می‌کند. اجراهای نمایشی از ۱۳۰اجرا به ۲۰اجرا، آن هم با تماشاگر کم کاهش یافته و با گذشت بیش از ۳ماه مرکز هنرهای نمایشی هم به‌عنوان مسئول تئاتر کشور راهکاری برای آن پیدا نکرده است.

‌اجرا رفتن یا نرفتن ربطی به شرف ندارد
امیر سنجربیگی این روزها به همراه مهدی مکاری نمایش «اتاق کوکی» را روی صحنه دارد؛ نمایشی به نویسندگی امیر جاسمیان‌آزاد که به‌گفته کارگردان‌ تمریناتش را یک سال پیش آغاز کرده است. وی درباره نمایش خود به همشهری می‌گوید: «نمایش داستان ۲نفر است که به‌طور ناگهانی همدیگر را در اتاقی دیده‌اند و براساس وظایفی که به آنها داده شده زندگی می‌کنند. همه‌‌چیز تکراری‌است تا زمانی که یکی از این ۲نفر نوری خارج از دستگاه می‌بیند و چرخه تکرار زندگی در اتاق تغییر می‌کند… .»
وی ادامه می‌دهد: «یک سال تمرینات نمایش طول کشید؛ در این یک سال که در دوران کرونا بود، گروه با جان و دل کار کرد و ما با سختی زیاد، خواستیم کار را روی صحنه ببریم. باید این را بدانیم که تئاتر تفریح نیست، بلکه شغل ماست و این شغل با زندگی ما مرتبط است. وقتی کرونا فروکش کرد، بعد از مدتی وضعیت اجتماعی به‌هم ریخت. خیلی‌ها با توجه به قطعی اینترنت، نبود تبلیغات کافی و ناآرامی‌ها تصمیم گرفتند نمایشی اجرا نکنند.» وی در ادامه می‌گوید: «متأسفانه ایجاد این جو که تئاتر هم‌اکنون اجرا رفتن یا نرفتنش معیاری برای شرف آدم‌ها شده، بسیار اشتباه است. این موضوع هم به‌دست افرادی علنی شد که صاحب تریبون بودند و به‌نظرم از ترس ضرر مالی نمایش خود چنین مسائلی را مطرح کردند، اما این ارتباطی ندارد که تئاتر اجرا نکنیم، تئاتر بعد از وقفه طولانی که در زمان کرونا داشت، حالا نیازمند این است که اجرا شود. در تئاتر هم می‌توان صحبت کرد؛ حتی اگر برای یک تماشاگر بخواهیم تئاتر را روی صحنه ببریم.»وی تأکید می‌کند: «در هر شرایطی باید تئاتر اجرا شود؛ تئاتر یکی از دغدغه‌های ماست و اگر آن را اجرا نکنیم چراغ تئاتر خاموش خواهد شد.»

تئاتر شغل ماست
بهرام سروری‌نژاد از دیگر بازیگران و کارگردانان تئاتر هم درباره شرایط اجرا در این برهه زمانی می‌گوید: «این روزها پوستر که دیگر کارایی ندارد. از فضای مجازی هم که بی‌بهره‌ایم؛ بنابراین تنها راه اطلاع‌رسانی، تبلیغ رودرو است؛ درحالی‌که تا پیش از این در عرض ۳۰ ثانیه می‌شد به جمع بزرگی از مخاطبان درباره اجرای نمایش اطلاع‌رسانی کرد. به جز این تعدادی تراکت هم پخش کرده‌ایم که طبیعتا چندان تأثیر نخواهد داشت.» وی همچنین توضیح می‌دهد: «متأسفانه یا خوشبختانه در سال‌هایی که کار کرده‌ام، برایم زیاد پیش آمده در سالنی با تماشاگران اندک اجرا داشته باشم؛ بنابراین کم‌تعداد بودن تماشاگران برایم اتفاق تازه‌ای نبود؛ حتی به یاد دارم در یکی از اجراهایمان در یک سالن خصوصی، فقط یک تماشاگر داشتیم که دوست من بود و از شیراز آمده بود.» سروری‌نژاد در ادامه درباره حضورش در تئاتر در شرایطی که بسیاری از هنرمندان حرفه‌ای این رشته تمایلی به فعالیت ندارند، توضیح می‌دهد: «البته که به جز نمایش ما آثار دیگری هم روی صحنه رفتند. زمانی که برای اجرای این نمایش صحبت کردیم، شرایط بسیار متفاوت بود، اما به هر حال تئاتر شغل ماست و باید در هر شرایطی آن را زنده نگه داریم. خود تئاتری‌ها هستند که می‌توانند این هنر را زنده نگه دارند. البته هر سالنی و هر اجرایی شرایط خاص خود را دارد و نمی‌توان حکم کلی صادر کرد. شغل من تئاتر و رادیو است و کارمند جایی نیستم که کنارش کار تئاتر هم انجام دهم؛ بنابراین حفظ این شغل برایم بسیار مهم است.» 
برخی از گروه‌های نمایشی با توجه به وضعیت امروز تئاتر از دسترسی مخاطب به سالن‌های تئاتری هم می‌گویند؛ اینکه عمدتا سالن‌های نمایشی در مرکز شهر قرار دارند و رفت‌وآمد تماشاگران در وضعیت فعلی سخت شده‌است. شکرخدا گودرزی که چندی پیش نمایش «فرزند یک خنیاگرم» را روی صحنه داشت، می‌گوید: «اگر به تئاتر مانند دیگر مشاغل نگاه کنیم پس نباید تعطیل شود و تئاتر هم مانند سایر مشاغل باید زندگی خود را ادامه دهد، ولی اگر نگاه‌مان به تئاتر تزئینی باشد در نتیجه این نظر مطرح می‌شود که در شرایط فعلی نباید تئاتر اجرا شود. این گفته بزرگان است که تئاتر مانند نان ضرورت دارد، پس تئاتر باید در همه حال ضرورت داشته باشد. در تمام دنیا این اتفاق افتاده و فعالیت‌های هنری ازجمله تئاتر در شرایط مختلف اجرا شده‌اند.»

حرف‌هایمان را روی صحنه بزنیم
محمدمهدی خاتمی هم که قرار است این روزها با نمایش «شراره» به تئاترشهر برگردد با عنوان این مطلب که خیلی‌ها موافق اجرای نمایش در این برهه زمانی نیستند و برخی هم انتقادات تندی به کارگردانانی داشتند که نمایش روی صحنه بردند، به همشهری می‌گوید: «‌ معتقدم که چراغ تئاتر نباید خاموش باشد. این خاموشی سالن‌های نمایشی شاید بعدها به ضرر گروه‌های نمایشی و حتی تئاتر کشور باشد؛ تئاتری که از کمترین توجه و حمایت برخوردار است. راستش فکر کردم باید به هر سختی‌ای که شده تئاتر را اجرا کرد؛ حتی اگر تعداد نمایش‌ها کم باشد. در هیچ شرایطی قائل به تعطیلی تئاتر نیستم. تئاتر خودش یک تریبون بزرگ برای مطرح کردن صحبت‌ها و اعتقادات روی صحنه است؛ حتی اگر اعتراضی است تئاتر می‌تواند بهترین تریبون باشد. تئاتر صحنه بزرگی است که در طول این سال‌ها دستخوش اتفاقات بزرگ اجتماعی بوده و نمی‌توان به‌راحتی از آن رد شد. تئاتر مکانی است برای بررسی روابط انسانی و گفتمان و اگر این موضوعات را به‌خوبی نشان دهیم به‌طور حتم تئاتر کارکرد خود را دارد.» 
درست است که شرایط پیش‌آمده در جامعه محوریت اجتماعی دارد و باید موضوع با یک تدبیر درست حل شود، اما باید برای خارج شدن از بحران تئاتری‌ها راهکارهایی ایجاد کرد. به‌نظر سالن‌های نمایشی به‌عنوان مجری راهکاری خود را ارائه دهند و مرکز هنرهای نمایشی هم وظیفه دارد حمایت حداکثری از گروه‌های نمایشی داشته باشد. گروه‌هایی که به‌خاطر گرانی‌ها و تورم نتوانستند اجرایی‌داشته باشند و تماشاگرانی که ظاهرا تماشای تئاتر را از سبد فرهنگی بیرون گذاشته اند.